Kısaltmalarda herkesçe uyulan, genel bir sistem bulunmamakla birlikte dilimizde bazı esasların yerleştiği de görülmektedir. Kısaltmalarla ilgili bu esasları şöyle gösterebiliriz:
1. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM, TDK (Türk Dil Kurumu), TK (Türk Kültürü), GD (güneydoğu).
Ancak bazı kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime türetme amacıyla bazen özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı görülür:İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği), SEKA (Selüloz ve Kâğıt Sanayii Kurumu), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi.
Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda genellikle nokta kullanılmaz. Ancak bazı örneklerde nokta konulması gelenekleşmiştir:M.Ö., P.K.(Posta Kutusu), T.C.(Türkiye Cumhuriyeti)
2. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler (genellikle ünsüzler) dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu, özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins ismi ise ilk harf küçük olur: İng.(İngilizce), Alb. (Albay), Kocatepe Mah.,kim. (kimya), sf. (sıfat), çev. (çeviren).
Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu; büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: kg'dan, cm'yi, THY'de, TV'den.
Ancak kısaltması büyük harfle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde bu okunuş esas alınır: ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya.
Sık kullanılan kısaltmalardan bazıları
AB Avrupa Birliği Gön. Gönderen
age. Adı geçen eser Hst. Hastahane
Apt. Apartman hzl. Hazırlayan
Arş. Gör. Araştırma Görevlisi kg Kilogram
Asb. Astsubay km Kilometre
Asist. Asistan krş. Karşılaştırınız
Atğm. Asteğmen LPG Likit petrol gazı
B. Bay Ltd. Limitet
belgeç Belgegeçer (faks) mad. Madde
bk. Bakınız Md. Müdür
Bn. Bayan Mür. Müracaat
Böl. Bölüm No.,Nr., Nu. Numara
bs. Baskı, basım Opr. Operatör
Bşk. Başkan, Başkanlık Öğ. Öğretmen
C. Cilt ör. Örnek
Cad. Cadde S. Sayı
çev. Çeviren s. Sayfa
dk Dakika Sn. Sayın
Doç. Doçent sn Saniye
drl. Derleyen tlf. Telefon
Ens. Enstitü Yard.Doç. Yardımcı Doçent
g Gram Yay. Yayın
gn. Genel yy. Yüzyıl
|